Waarom je alles wat je doet verklaard wil hebben door populair-filosofische artikelen

In onze eeuwige zoektocht naar het antwoord op de vraag waarom we doen wat we doen, grijpen we steeds vaker terug op populair-filosofische artikelen. Maar waarom willen we ons handelen eigenlijk verklaren door middel van quasi-diepzinnige stukjes waarin het gedachtegoed van grote filosofen gebrekkig wordt samengevat?

Filosofen hebben al 2500 jaar over deze vraag nagedacht. Zo schreef de Franse denker en wetenschapper Blaise Pascal in de 17e eeuw dat de mens in de oneindige duisternis die zijn bestaan omringt, graag Filosofie Magazine leest. Maar dat is maar een van de vele inspirerende gedachten die de geschiedenis van de filosofie ons oplevert.

Kort samengevat komen er in de filosofische traditie twee typen verklaringen voor. De ene school van denkers zegt dat het aan het individu ligt, de andere wijst erop dat juist de maatschappij ons allerlei slecht doordachte stukjes tekst opdringt die ons reilen en zeilen in het universum moet duiden. Een beetje zoals nature and nurture dus, maar dan anders.

De Nederlandse intellectueel en filosoof en essayist en denker en journalist en duider en cultuurcriticus Rob Wijnberg behoort tot de laatste groep. In zijn beleving zijn er allerlei maatschappelijke kwaden die de maatschappij ons opdringt. Om zijn punt te ondersteunen citeert hij regelmatig grootheden als Richard Rorty en Friederich Nietzsche. Maar ook wel eens de controversiële Franse denker Jacques Derrida.

Zo schrijft Wijnberg bijvoorbeeld dat hij van Michel Foucault heeft geleerd dat ‘in de maatschappij de mens vermaatschappelijkt’. “Maar doordat de productieverhoudingen stammen uit een tijdperk waarin de koloniale vernietigingsmechanismen mensen onderwerpen aan het juk van oppervlakkigheid dat ze moeten meetorsen, ontstaat er een zucht naar cryptoverstrooiing. Goedkope filosofie wordt dan een oplossingsfatamorgana”, aldus Wijnberg.

Een belangrijke hedendaagse vertegenwoordiger van de groep die de mens zelf als hoofdschuldige ziet is Sebastien Valkenberg. En Alain de Botton schrijft bijvoorbeeld dat het te maken heeft met de menselijke tekortkomingen, tenminste met het gevoel dat we die hebben. “Omdat we een te kleine piemel hebben, proberen we dat met diepgang te compenseren. En kijken we graag filmpjes van The School of Life.”

Er zijn dus heel veel verschillende meningen over hoe het zit. Maar dat is helemaal niet erg, want we kunnen er sowieso van leren. Persoonlijk denk ik dat iedereen op een bepaalde manier wel een punt heeft, maar anderzijds op een andere manier misschien ook niet. Nou ja, ik bedoel dat dus de waarheid waarschijnlijk in het midden ligt: het ligt een beetje aan de mens en een beetje aan de maatschappij.

Maar misschien moeten we ook gewoon naar Kierkegaard luisteren die zegt dat ieder populair-filosofisch artikel een sprong in het diepe is. Wat denken jullie?