Hadden we voortschrijdend inzicht met de kennis van nu kunnen voorkomen?

Het gaat in het nieuws nergens anders meer over: Nederland is overvallen door voortschrijdend inzicht. Nu hebben we wel vaker te maken gehad met nieuwe inzichten op basis van kennis die we met het voortschrijden van de tijd hebben opgedaan, maar nog nooit was het voortschrijdend inzicht op deze schaal en met deze omvang. De grote vraag die nu gesteld wordt is: hadden we het voortschrijdend inzicht met de kennis van nu kunnen voorkomen?

“Voortschrijdend inzicht is iets wat ons allemaal raakt. Juist nu”, duidt filosoof Flemmo te Gader de impact. “Het grote probleem hierbij is dat op het moment dat het inzicht eenmaal is voortgeschreden, we al te laat zijn. Nu kun je natuurlijk zeggen: waarom laten we dat voortschrijden dan met zijn allen zomaar gebeuren? Een terechte vraag natuurlijk, maar het ligt tamelijk ingewikkeld.”

Er is volgens Te Gader behoorlijk wat visie en daadkracht nodig om voortschrijdend inzicht tijdig de kop in te drukken. “Je moet er echt heel erg kort op zitten. Voortschrijdend inzicht is iets wat zich niet makkelijk laat herkennen. Het komt dikwijls plotseling opzetten. En zodra het er is, ben je dus al te laat. Aan de andere kant zou je zeggen: politiek Den Haag weet inmiddels wel hoe dat werkt. Waarom grijpen we niet veel eerder in om voortschrijding voor te zijn? Om te anticiperen en bepaalde inzichten niet de voedingsbodem te geven om tot ontwikkeling te komen in een klimaat vol vruchtbare nieuwe kennis. We geven onze voortschrijdende inzichten wel alle mogelijkheden om tot bloei te komen.”

Hoewel hij het wat kort door de bocht vindt om er een eenduidige conclusie aan te verbinden, doet Te Gader een voorzichtige uitspraak. “Als ik me echt moet uitspreken over de kwestie, dan denk ik dat we het anders hadden kunnen aanpakken. Ik zou nu dus zeggen, ja. Met de kennis van nu, had je voortschrijdend inzicht kunnen voorkomen. Maar daarbij moet je wel de kanttekening plaatsen dat we toen nog niet de kennis van nu hadden en dat we dus niet met zekerheid konden zeggen dat er een half jaar geleden inzichten waren die vatbaar waren voor voortschrijding. Achteraf is het natuurlijk makkelijk praten, maar dat is ook een inzicht dat ik heb opgedaan nu ik weet wat er allemaal is gebeurd.”