Red Saber / Shutterstock

Gebruik van het woord ‘mits’: de mitsen en maren

Mits correct gespeld, kan het woord ‘mits’ een waardevolle toevoeging zijn aan een zin. Maar het woord mits zegt het al: er zitten nog wel wat mitsen en maren aan het woord ‘mits’. Van een maar een mits maken is bijvoorbeeld niet toegestaan.

‘Mits’ is een voegwoord met als betekenis ‘indien’, maar ook ‘op voorwaarde dat’ en ‘ingevolge’. Je kunt het woord dus gebruiken om een situatie aan te geven waarin bepaalde omstandigheden in acht zijn genomen, mits deze mits goed geplaatst is en in deze functie niet direct voor een ‘maar’ staat. Het kan wel voorkomen dat een mits voor een maar staat, mits maar niet direct gevolgd wordt door een tegenspreking van het voorgaande, een eigenschap die het woord maar in de regel bezit. Andersom is ook mogelijk. Neem de zin ‘Mits is een mooi woord, maar mits is meer dan dat’. Het geeft de veelzijdigheid, maar ook de complexiteit van het woord mits aan. Een mits kan zelfs als zelfstandig naamwoord optreden. Net als een maar: “kijk die mits en die maar daar eens tof staan te doen in die tekst”. Of als onderwerp: “de mitsen en maren maken dit stuk.”

De echte mitsen en maren van mits komen aan het licht wanneer je de mits foutief gebruikt. Je kunt niet zomaar met mitsen gaan lopen strooien. Als we bijvoorbeeld zouden schrijven ‘ik heb dit stuk geschreven, mits ik de opdracht heb gekregen’, dan hebben we van het gebruik van het woord mits weinig kaas gegeten. We maken van een woord dat inclusiviteit uit moet drukken dan een woord dat een oorzaak-gevolg-relatie aan moet geven. Je kunt niet zomaar van een omdat een mits maken. Dan overtreed je de regels. Mits laat zich niet fucken en niet ijdel gebruiken. Mits mits goed is gebruikt, is het een prachtig delicaat woord, maar mits is dit pas als de mits ook echt een mits is.

Dus als je besluit aan een mits te beginnen, bedenk je dan goed waar je aan begint. Neem de mitsen en maren goed in acht. Met andere woorden: denk goed na voor je een mits plaatst.


Uw reactie telt. Juist nu.

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

gravatar

Prachtig – prachtig.

En wist u dit al?

Mits / tenzij
Vraag

Wat is het verschil tussen mits en tenzij?
Antwoord

Mits betekent ‘(maar alleen) als, op voorwaarde dat’; tenzij betekent ‘maar niet als, behalve als’.
Toelichting

Mits en tenzij zijn allebei voegwoorden, maar ze hebben een tegengestelde betekenis. Mits betekent ‘als, op voorwaarde dat’; tenzij betekent ‘maar niet als, behalve als’.

(1a) We gaan morgen picknicken, mits het droog is.

(1b) We gaan morgen picknicken, tenzij het regent.

(2a) Het bestuur kan de schriftelijke klacht naast zich neerleggen, mits de indiener de klacht mondeling heeft kunnen toelichten.

(2b) Het bestuur kan de schriftelijke klacht naast zich neerleggen, tenzij de indiener de klacht niet mondeling heeft kunnen toelichten.

(3a) Tweehonderd kilometer zwemmen is mogelijk, mits de begeleiding uiterst intensief is.

(3b) Tweehonderd kilometer zwemmen is onmogelijk, tenzij de begeleiding uiterst intensief is.

Mits het droog is betekent ‘als het tenminste droog is, op voorwaarde dat het droog is’. Tenzij het regent betekent ‘maar niet als het regent, behalve als het regent’. Zin (1a) en zin (1b) hebben daarmee dezelfde betekenis.

Mits wordt soms gebruikt terwijl tenzij bedoeld is. Dat is niet correct.

(1c) We gaan morgen picknicken, mits het regent. (geen standaardtaal)

Mits het regent betekent ‘op voorwaarde dat het regent’. In plaats van mits hoort hier logischerwijze tenzij te staan. Een andere mogelijkheid is de ontkenning niet in te voegen; dan ontstaat dezelfde betekenis als in zin (1a) en (1b).

(1d) We gaan morgen picknicken, mits het niet regent.

Dat mits soms in de tegengestelde betekenis voorkomt, komt vermoedelijk doordat het vooral een schrijftaalwoord is, waarvan de betekenis niet bij iedereen bekend is. In gesproken taal en informele geschreven taal wordt in plaats van mits vaak als (tenminste) gebruikt.

(1e) We gaan morgen picknicken, als het tenminste droog is.

Behalve als wordt vaak in plaats van tenzij gebruikt. Een andere mogelijkheid is maar niet als.

(1f) We gaan morgen picknicken, behalve als het regent.

(1g) We gaan morgen picknicken, maar niet als het regent.

Bijzonderheid

Mits en tenzij kunnen ook een beknopte bijzin inleiden.

(4) Mits koel bewaard is het product ten minste een week houdbaar.

(5) Alle bedragen zijn in euro, tenzij anders vermeld.

Reageer
gravatar

Een helder betoog!
Het verdriet mij echter dat het foutief gebruik van het mij zo dierbare mits op plaatsen waar getenzijd had moeten worden niet wordt belicht. In de inclusieve biotoop waarin wij heden ten dage leven mag het gebruik van mits wellicht tot een politiek correct onderbuikgevoel leiden, echter taalkundig voelt diezelfde onderbuik zich daar niet wel bij.
Mits is voorwaardescheppend op inclusief gebied, tenzij daarentegen voorwaardescheppend met een exclusief (uitsluitend) effect.
Het verwarde en verwarrende gebruik van deze twee woorden steekt mij ongemeen frequent en hinderlijk.
Een gemiste kans!
Maar mits heeft gelukkig het voetlicht gekregen dat het verdient. Nu tenzij nog.

Reageer
gravatar

Tenzij, opzij… ik vrees dat dergelijke woorden nimmer van hun exclusieve karakter af zullen geraken, zeker niet in het huidige feminiene tijdsgewricht. Integendeel, men zal het zijeffect telkenmale wensen te beklemtonen, waarbij de masculiene suffixen, lettergrepen benevens andere woordelementen gestaag het onderspit zullen delven.