Een gids om opbouwende kritiek op het fascisme te leveren

Veel mensen maken zich zorgen over het oprukkend fascisme. Ze uiten die zorgen vaak via woede, en ongenuanceerde uitspraken, maar daarmee zitten ze de oplossing van het probleem in de weg. Natuurlijk valt er best wat kritiek te leveren op het fascisme, maar het is verstandig om dat opbouwend te doen. Een paar tips.

1. Praat om de term ‘fascisme’ heen
Veel fascisten deinzen direct terug als je ze fascist noemt, maar ook veel media en zelfs politici horen de term niet graag. Breng het daarom iets voorzichtiger. Gebruik bijvoorbeeld verwoordingen als, ‘Vis à vis dat diepbruine wereldbeeld van je’, of ‘ik heb een vraagje over die ideologie en samenzweringsideeën van je die historisch gezien causale verbanden hebben met miljoenen doden.’ Dan stoot je je toehoorder niet tegen de borst qua toon, en kan je volledig focussen op de inhoud.

2. Begin met een compliment
Als je direct begint met je kritiekpunten dan lijkt het al gauw alsof je alleen maar negatief denkt over het fascisme. De toehoorder kan dan al gauw somber worden, en dat is niet handig voor verdere samenwerking. Begin daarom met ‘Jullie hebben voor goede filmmakers gezorgd’, ‘de kledij ziet er strak uit’, ‘visionaire architectuur’, of zelfs ‘de memes zijn soms best geinig’, voordat je begint met je kritiek op extreem nationalisme, antisemitisme en een etnisch homogene natiestaat.

3. Hou het bij jezelf
Laat duidelijk merken dat jij het fascisme afkeurt, en erken dat er ook mensen zijn die er de voordelen van inzien, of die het niet zoveel uitmaakt. Anders zou je jezelf boven je gesprekspartner stellen, maar feedback is het meest effectief wanneer je dat doet vanuit gelijkheid. Je kunt dingen zeggen als: “Op mij komt het over alsof binnen jouw ideologie de waarheid aan de kant wordt geschoven ten behoeve van effectbejag en demagogie.”

4. Wees concreet in je kritiek en geef aanknopingspunten voor verbetering
Zeg niet alleen: ik denk dat het gevaarlijk is om dit soort theorieën openlijk te reproduceren omdat er altijd gekken zijn die er gevolg aan zullen geven omdat ze zich eindelijk gesterkt voelen in hun gewelddadige fantasieën. Maar zeg: hé, zou je je niet eens een keer kunnen verplaatsen in iemand anders? Misschien dat je dan ziet dat we allemaal niet zo verschillend zijn, en dat dit soort denkbeelden alleen maar leiden tot meer haat en nijd.

5. Ga samen iets leuks doen
Een pittig gesprek kan uitputtend zijn. Gun jezelf en de fascist daarom wat ontspanning achteraf. Ga een frikandel speciaal eten bij de Smullers, of ga lekker bowlen of lasergamen samen. Als je samen speelt merk je al gauw dat er veel meer is dat jullie bindt dan je in verhitte discussies denkt. Je zult zien dat jij en de fascist eigenlijk niet zoveel verschillen.