Wetenschapper ontcijfert betekenis ovensymbolen

De 34-jarige iconograaf Hielke van Leer heeft met zijn promotieonderzoek de betekenis van ovensymbolen gekraakt. Deze doorbraak bereikte hij onder meer door een database van tienduizenden historische symbolen aan te leggen en daar verschillende modellen op los te laten. Na jarenlang onderzoek onthult hij nu eindelijk de betekenis van symbolen als ‘streepje-tandje-ventilator’.

Eenvoudig was het ontcijferen van de symbolen niet. Van Leer publiceerde er meermaals over in verschillende wetenschappelijke tijdschriften. Om de symbolen met logische hedendaagse verklaringen te kunnen linken, moest van Leer het spoor tot diep in de historische bronnen volgen. “Ik ben gestart met onderzoek naar vroeg-Keltische symbolen, en stuitte toen op hiëroglyfen die verband houden met de symbolen die nu aangeven op wat voor stand je oven staat. Maar tussen drie golfjes op een rots en dat geribbelde symbooltje van de grillstand zit nog zo ontzettend veel ontwikkeling.” De hoogtepunten op een rij:

Streepje-tandje-ventilator: dit is het Keltische symbool voor vruchtbaarheid en kracht. Dat eerste is te verklaren vanuit het vruchtbaarheidsritueel dat zich via de Noord-Keltische stammen langzaam richting het zuiden heeft verspreid. Binnen deze traditie slepen de vrouwen hun nagels tot spitse punten – het begrip ‘tandje’ is in die zin verwarrend, omdat het dus geen daadwerkelijke tanden betreft, maar spitse vrouwennagels. De ventilator symboliseert in dit geheel het turbulente verloop van de alras volgende zwangerschap, waarbij de temperatuur in de baarmoeder in tegenstelling tot bij de volledige grillstand ook op gelijkmatige manier door de ruimte wordt verspreid. Leuk weetje: de Engelse uitspraak ‘having a bun in the oven’ is een direct voortvloeisel uit deze traditie.”

Twee tandjes: deze twee tandsymbooltjes stammen uit de allervroegste Keltische tradities. De Druïden vereerden met de opwarming van de eerste tanden van hun jongst geboren zonen de goden. Dit heeft zich verder ontwikkeld tot het aanzetten van de kleine grill en het eren van de god Dagda. “Als je het eenmaal ziet, is het eigenlijk volstrekt logisch. Dat is het mooie aan pre-iconografische beschrijvingen.”

Zonnetje-traantje: het zonnetje staat voor voorspoed en mooie vooruitzichten. Dat traantje vormt de tegenpool, dus dat moest duiden op weerstand of teleurstelling. In Keltische beschavingen kwam het vaak voor dat moeders naar hun parttime baan vertrokken en hun kinderen dus de verantwoordelijkheid kregen om de vooraf klaargemaakte stoofpot op tijd uit de vriezer te halen. De zon en de traan symboliseren hierin de getemperde verwachtingen wanneer bleek dat de kinderen gefaald waren in hun taak, en de moeder zuchtend en gehaast maar even een kip moest ontdooien, waarbij in de haast zowel smaak als sap verloren gingen. En dat zie je nu dus terug in de betekenis van de ontdooistand.

Alleen over de combinatie van dat streepje met daaronder de ventilator en die tandjes, daar breek ik me al sinds jaar en dag het hoofd over. Dus daar heb ik nu mijn werkgroep op gezet, hopelijk komen die in de loop van volgend jaar met resultaten waar we iets mee kunnen.