Homerische vergelijkingen met het verleden gaan meestal mank

Zoals appels geen peren zijn – hoewel het beide vruchten zijn die aan bomen groeien, verschillen ze op essentiële punten zoals de vorm, de smaak en de genetische samenstelling – zo gaan homerische vergelijkingen tussen bepaalde ontwikkelingen in het heden met bepaalde, soms zelfs donkere passages uit het verleden meestal mank. Gelijk Albert Einstein de wereld schokte met zijn ontdekking van de algemene relativiteitstheorie – dat zegt dat ruimte en tijd geen absolute grootheden zijn, maar relatief aan de waarnemer, zoals een boom ook kleiner is als hij ver weg staat -, trok Andreas Flick deze conclusie in een artikel in het Tijdschrift tegen Homerische Vergelijkingen.

Flick: “Hoewel de homerische vergelijking met het verleden tegenwoordig mateloos populair is, vergelijkbaar met de opkomst van de Beatles in de jaren zestig – ze waren er, iedereen had het over hen en ze veranderden het aanzien van de populaire cultuur voorgoed – is er over het algemeen maar weinig aandacht voor de historische accuraatheid van de vergelijking. Zoals koning Croesos van Lydië ten strijde trok na een verkeerde interpretatie van een orakelspreuk van Delphi – Apollo voorspelde dat een groot rijk ten onder zou gaan, Croesos’ eigen rijk ging ten onder! – zo kun je wel zeggen ‘zoals in de jaren dertig het stampen van soldatenlaarzen in de straten van Berlijn de vernietiging aankondigde die het avondland te wachten stond, zo is de varkensworstdemonstratie van Pegida een voorafschaduwing van iets groters’ maar berust dat over het algemeen op een verkeerde lezing van het verleden.”

Zijn belangrijkste bezwaar tegen homerische vergelijkingen is echter van een andere aard. “Zoals een reiziger die besluit alvorens de zeeën te bevaren nog een keer langs te gaan bij zijn geliefde, haar daar ziek in bed aantreft waar zij hem bidt haar een medicijn te halen in het land van de lotuseters, een kruid waarvan men zegt dat zelfs de meest afschuwelijke, door consumptie verscheurden melaatsen het levenslicht weer terug zien, schier zoals de Nazarener Lazarus deed wederopstaan uit de dood, de dood die, trouw op ons wacht aan het eind van ons leven, zoals ook Argos wachtte op de Ithakaan tot deze terugkwam van zijn omzwervingen, een reis als die van – kom, hoe heette hij ook alweer – , loopt een homerische vergelijking vroeg of laat altijd mank en vergeet je bovendien wat je ook alweer wilde zeggen.”