Eerste slachtoffers Zwagermania bezweken

De Boekenweek is nog maar net begonnen of de eerste slachtoffers zijn al aan ‘Zwagermania’ bezweken. Na afloop van het Boekenbal en bijbehorende televisieoptredens van Joost Zwagerman werden 24 mensen in het ziekenhuis opgenomen. Slachtoffers hebben last van angststoornissen, migraine en uitputtingsverschijnselen. Pieter de Waerde, Zwagermanfan van het eerste uur, overleefde de eerste 17 televisieoptredens maar net. De Waerde: “Bijna een jaar lang werd de tijdgeest niet geduid. Als Joost dan opeens terugkomt en alles in een verhelderend licht zet, kan dat best hard aankomen.”

Ook Zwagerman zelf is geschrokken van wat hij gevat ‘Zwagermania’ noemt. “Het is een beetje zoals het einde van The Sixth Sense. Je denkt dat je weet hoe het in elkaar steekt,  maar dan gebeuren er op het laatste moment dingen die al het voorafgaande in een ander perspectief zetten. De wereld die je dacht te kennen is jouw wereld niet meer, de fundamenten onder je bestaan staan opeens op losse schroeven en je veilige haven lijkt een verloren schip in een zeestorm. Dan kan ik het nog zo helder weergeven, als het niet past binnen de belevingswereld die je als vaststaand en onomstreden geaccepteerd hebt, kan de klap keihard aankomen. Helaas is het een paar mensen fataal geworden.”

Vriend en mededeskundige Matthijs van Nieuwkerk betreurt de slachtoffers, maar weet als geen ander dat een ‘verhelderende blik’ veel kan losmaken. Van Nieuwkerk: “Tien maanden zonder Joost Zwagerman, het was even wennen. En eerlijk is eerlijk, het heeft Nederland geen goed gedaan. Niemand die de Mexicaanse griep, de aanhoudende economische crisis en de val van Balkenende-IV kon duiden. Om over Sieneke, het succes van Avatar en de Top 2000 a gogo nog maar niet te spreken. Nu is Joost terug en dat maakt Nederland weer Nederland. Duidelijk, overzichtelijk en vooral inzichtelijk. Maar je kan niet verwachten dat zoiets zonder slag of stoot gaat. Wel zou je je kunnen afvragen of het verstandig is geweest om zo lang uit het publieke discours te blijven om een gratis boek te kunnen schrijven.”

Zwagerman begrijpt de kritiek van Van Nieuwkerk, maar zag geen andere mogelijkheid. Zwagerman: “Het is dit jaar expliciet de bedoeling om de jeugd weer aan het lezen te krijgen. Dan heb je aan een rappende Adriaan van Dis niet genoeg. Jongeren kennen mensen niet van boeken, maar van televisie. Nu heb ik de laatste jaren inderdaad geen literatuur geschreven, maar ik was wel veel op televisie. En niet als strenge onderwijzer, maar meer als vader of zelfs als vriend.”

Toch is het volgens de duider van de tijdgeest van groot belang dat de slachtoffers grondig onderzocht worden. Volgens Zwagerman snijdt het Zwagermaniames wellicht aan twee kanten. “Is men gevallen door een heldere blik of door een verwarrend literair dilemma? In Duel werp ik namelijk de vraag op wat erger is: het besef dat er Niets is of het besef dat je Niets bent. De praktijk heeft uitgewezen dat dergelijke vraagstukken ook bij individuen tot problemen kunnen leiden. In dat geval zijn niet mijn mediaoptredens maar is mijn Boekenweekgeschenk hen fataal geworden. Persoonlijk hoop ik op het laatste. De komende jaren ben ik namelijk weer vooral op televisie te zien.”