Heerlijk, helder, Heidegger

De alcoholconsumptie in Nederland is de afgelopen twintig afgenomen en is inmiddels gedaald tot onder het EU-gemiddelde. Volgens Pjotr Stiens, huisfilosoof van bierbrouwer Heineken, is er een duidelijk verband tussen de dalende alcoholconsumptie en het morele onbehagen dat het land teistert. Zijn onlangs verschenen essay Het belang van het Niets is een post-Heideggeriaans pleidooi voor alcohol en het Zijn.

Stiens’ filosofie bouwt voort op de Heideggers existentiële analyse van het dasein (er zijn), maar legt een sterkere nadruk op het ontische ofwel de praktijk van het leven. Het kernprobleem van de moderne tijd ligt volgens Stiens bij de veronachtzaming van het Niets. “Vroeger beleefde en betastte men het Niets. Tegenwoordig heft de wetenschap haar belerende vingertje. Binnen haar kader snuffelen we naar de eigenschappen van het zijnde. Door te beschrijven wat ‘iets’ houden we  het ‘niets’ per definitie buiten de deur. Wij weten van het Niets doordat we daar niets van willen weten, en we steken onze kop in het zand van alledag,” zegt Stiens.

Volgens de Heidegger-adept openbaart het Niets zich altijd in de angst. Het is de angst voor de onbepaaldheid omdat het zijnde altijd verdwijnt in het geheel. Het gebrek aan houvast zorgt ervoor dat wij ‘zweven’ in de angst. “Het gevoel dat het niet pluis is, kunnen we toeschrijven aan ‘jou’ of ‘mij’, maar als je je zo in onbepaalde zin voelt spreekt Heidegger over het men.” aldus Stiens. Het is precies het men, het geabsorbeerd zijn door anderen in de wereld, dat de oorspronkelijkheid van het Niets maskeert. Hoe meer we ons in de bedrijvigheid verliezen des te meer keren wij ons af van het Niets. En juist het Niets onthult zich als datgene wat tot het zijn van het zijnde behoort. Volgens Stiens is in de geschiedenis gebleken dat de methode om tot een erkenning van het Niets te komen voor Jan Modaal nog altijd de alcohol is.

De bierfilosoof spreekt van een wetenschappelijke onderbouwing van zijn filosofie. “Alcohol brengt de hersenen in staat van ‘disconnectie’. Zenuwcellen draaien en zwengelen in het hoofd, maar maken net geen contact. Waar de ervaring van het zijnde zich vertaalt in een fonkelende prikkeloverdracht, veroorzaakt de disconnectie de ervaring van het ‘Niets’, het eigenlijke ‘Zijn’.

“Daar de dronkaard het alleenrecht heeft op het Niets, moeten wij de huidige consensus over alcoholgebruik door jongeren in een nieuw kritisch daglicht plaatsen. Kunnen wij uit ontologisch oogpunt de term ‘schadelijk’ wel over onze lippen laten glijden? Ik heb mijn twijfels.  Willen wij de generatie van de toekomst een tijdelijke Herfstboksgewijze onderbreking van de absorptie in het beknellende men onthouden? Zeg mij, verdienen zij niet de kortstondige ophouding in het Niets die een aansporing vormt tot een meer authentiek zelfbegrip?  En zelfbegrip, mijn vriend,  is de sleutel tot rechtschapenheid en generositeit, juist dat wat onzekere Jantje de Zwevende Kiezer ontbeert in deze tijd. De cirkel is rond. De geest met het bier uit de fles.”